اثرات احداث سدهای مخزنی در حوضه آبریز دشت مشهد بر کمیت و کیفیت آبخوان دشت

آب یکی از نیازهای اصلی بشر برای زندگی می باشد. این نیاز انسان را مجبور به زندگی در محلی که آب برای مصارف مختلف در دسترس باشد، نموده است. با توجه به محدود بودن آب و توزیع غیر یکنواخت آن در دنیا، مکان های قابل زندگی برای بشر بسیار محدود می باشد. امروزه با توجه به این محدودیت ها و رشد سریع جمعیت، انسان برای رفع نیاز خود به راه کار های مختلفی روی آورده است. یکی از این راه کار ها ساخت سد مخزنی و ذخیره آب می باشد. در کنار تمام مزیت هایی که ساخت این سد ها به همراه دارند اما نشانه هایی هم از تاثیرات منفی ساخت این سد ها بر آبخوان های پایین دست وجود دارد. آبخوان دشت مشهد یکی از منابع دائمی و اصلی تامین آب در دشت مشهد می باشد. تخلیه آب زیرزمینی از این آبخوان مشکلاتی زیادی مانند نشست را در این دشت ایجاد نموده است که در گزارشات و مقالات متعددی به آن اشاره شده است. اما آنچه که کمتر در مورد آن مطالعه شده است تاثیرات ساخت سد ها بر کمیت و کیفیت آب این دشت می باشد.در این تحقیق تاثیر سد سازی بر منابع آب دشت مشهد مورد بررسی قرار گرفته است. در دشت مشهد سد های مختلفی ساخته شده است که از میان آن ها (بنا بر درجه اهمیت) به بررسی تاثیرات ساخت سه سد ارداک، کارده و طرق بر آبخوان دشت پرداخته شده است. برای یافتن تاثیر سد های مشرف بر دشت مشهد بر آبخوان این دشت تغییرات سطح آب زیرزمینی نزدیک هر سد، تغییرات هیدروگراف واحد دشت، تغییرات کیفی آب زیرزمینی نزدیک سدها و همچنین شعاع تاثیر سد مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. بررسی ها نشان می دهد که عمق سطح آب زیر زمینی پس از احداث سدها در پیزومتر پایین دست سد ارداک کمتر از 4 متر، سد طرق 8 متر و سد کارده کمتر از 2 متر افت داشته است. در هیدروگراف واحد دشت نیز حدود 5 متر افت در تراز سطح آب زیرزمینی مشاهده می شود. همچنین افزایش سرعت افت سطح آب زیر زمینی به میزان 5/0 متر در سال های آبگیری سد ها مشاهده شده است. از سوی دیگر کیفیت آب زیرزمینی در پایین دست سدها پس از احداث سدها، دارای تغییراتی (هر چند جزئی) بوده است. در انتها با بررسی های آماری صورت گرفته جهت مشخص نمودن محدوده تاثیر هر سد بر آبخوان دشت مشهد مشخص گردید که سد کارده در شعاعی 10 الی 15 کیلومتری، سد طرق در شعاعی 8 تا 12 کیلومتری و سد ارداک در شعاعی کمتر از 10 کیلومتری آبخوان دشت مشهد را تحت تاثیر قرار داده است. بر اساس بررسی های صورت گرفته، در تمامی سد های بررسی شده روند کلی تغییرات مشابه یکدیگر بوده و باعث افت سطح آب و افت کیفیت آب زیرزمینی پایین دست سد شده اند